خودکفایی پاسخ هوشمندانه به تحریم

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب» محمدرضا داودآبادی در یادداشتی نوشت: تحریم‌های اقتصادی یکی از ابزارهای رایج در سیاست بین‌الملل هستند که کشورها برای اعمال فشار بر دولت‌های دیگر از آن بهره می‌برند. این تحریم‌ها می‌توانند شامل محدودیت‌های مالی، تجاری، بانکی، نفتی و حتی فناوری باشند.

با این حال، تاریخ نشان داده است که بسیاری از کشورها توانسته‌اند با اتخاذ راهبردهای هوشمندانه، در برابر این فشارها مقاومت کرده و حتی مسیر توسعه خود را ادامه دهند. مقاومت اقتصادی در برابر تحریم‌ها نه‌ تنها یک ضرورت ملی است، بلکه می‌تواند به فرصتی برای تحول ساختاری و خوداتکایی تبدیل شود.

مقاومت اقتصادی به مجموعه‌ای از سیاست‌ها، اقدامات و نهادسازی‌هایی اطلاق می‌شود که هدف آن کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد در برابر شوک‌های خارجی، به‌ویژه تحریم‌هاست. این مفهوم بر پایه اصولی چون تنوع‌بخشی به منابع درآمدی، تقویت تولید داخلی، کاهش وابستگی به واردات و توسعه فناوری‌های بومی بنا شده است.

راهبردهای کلیدی برای مقاومت

برای تحقق مقاومت اقتصادی، مجموعه‌ای از راهبردهای کلیدی باید در دستور کار قرار گیرد:

- تنوع‌بخشی به اقتصاد: وابستگی شدید به یک یا چند منبع درآمدی مانند نفت، اقتصاد را در برابر تحریم‌ها آسیب‌پذیر می‌کند. توسعه بخش‌های کشاورزی، صنعت، گردشگری و خدمات می‌تواند این وابستگی را کاهش دهد.

- توسعه تولید داخلی: حمایت از صنایع داخلی، کاهش واردات کالاهای مصرفی و سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولیدی، نقش مهمی در تقویت پایه‌های اقتصاد دارد.

- افزایش تاب‌آوری مالی: اصلاح نظام بانکی، کاهش وابستگی به نظام مالی بین‌المللی و ایجاد ساز و کارهای جایگزین مانند پیمان‌های پولی دوجانبه، می‌تواند فشارهای مالی ناشی از تحریم‌ها را کاهش دهد.

- دیپلماسی اقتصادی فعال: تعامل با کشورهای همسو، توسعه روابط تجاری با اقتصادهای نوظهور و استفاده از ظرفیت‌های منطقه‌ای، راهی برای دور زدن تحریم‌ها و حفظ جریان تجارت است.

- اقتصاد دانش‌بنیان: سرمایه‌گذاری در آموزش، پژوهش و فناوری‌های نوین، به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند انرژی‌های تجدیدپذیر، بیوتکنولوژی و فناوری اطلاعات، می‌تواند وابستگی به فناوری‌های خارجی را کاهش دهد.

کشورهایی مانند کوبا، کره شمالی، ونزوئلا و ایران، هر یک تجربه‌هایی متفاوت از مقاومت در برابر تحریم‌ها دارند. برای مثال، ایران با وجود تحریم‌های گسترده، توانسته است در برخی حوزه‌ها مانند صنایع دفاعی، نانو فناوری و کشاورزی پیشرفت‌های قابل توجهی داشته باشد.

همچنین، تجربه روسیه پس از تحریم‌های غرب در سال ۲۰۱۴ نشان داد که با تقویت تولید داخلی و جایگزینی واردات، می‌توان بخشی از آثار تحریم را خنثی کرد.

مقاومت اقتصادی اگرچه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است، اما با چالش‌هایی نیز همراه است. کاهش دسترسی به منابع مالی بین‌المللی، افت سرمایه‌گذاری خارجی و محدودیت در انتقال فناوری از جمله این چالش‌ها هستند. با این حال، تحریم‌ها می‌توانند به فرصتی برای اصلاح ساختارهای ناکارآمد، کاهش فساد و تقویت اعتماد به نفس ملی تبدیل شوند.

مقاومت اقتصادی تنها با سیاست‌گذاری دولتی محقق نمی‌شود. مشارکت مردم، نهادهای مدنی، بخش خصوصی و دانشگاه‌ها در این مسیر حیاتی است. 

مردم، ستون اصلی مقاومت اقتصادی در هر جامعه‌اند. در شرایطی که کشور با تحریم‌های خارجی و فشارهای اقتصادی روبه‌روست، نقش شهروندان در حفظ ثبات و پویایی اقتصاد داخلی بسیار حیاتی است. یکی از مهم‌ترین جلوه‌های این نقش، حمایت از تولید ملی است، زمانی که مردم به جای خرید کالاهای خارجی، محصولات داخلی را انتخاب می‌کنند، چرخه تولید و اشتغال تقویت می‌شود و وابستگی به خارج کاهش می‌یابد.

همچنین، صرفه‌جویی در مصرف، پرهیز از اسراف و مدیریت هوشمندانه منابع خانوادگی، از دیگر جلوه‌های مقاومت اقتصادی مردمی است. در استان‌هایی مانند مرکزی، که ظرفیت‌های صنعتی، کشاورزی و انسانی قابل توجهی دارد، مشارکت مردم در کارآفرینی، تعاونی‌ها و کسب‌ و کارهای کوچک می‌تواند موتور محرک اقتصاد محلی باشد.

فرهنگ‌سازی در زمینه اقتصاد مقاومتی، از طریق آموزش، رسانه و نهادهای اجتماعی، موجب افزایش آگاهی عمومی و تقویت روحیه مشارکت می‌شود. در نهایت، مردم با انتخاب‌های روزمره خود، می‌توانند مسیر استقلال اقتصادی کشور را هموار کنند و در برابر فشارهای خارجی، ایستادگی هوشمندانه‌ای از خود نشان دهند.

تحریم‌ها اگرچه ابزار فشار هستند، اما نمی‌توانند مانع رشد و توسعه کشورهایی شوند که اراده‌ای قوی برای خوداتکایی دارند. مقاومت اقتصادی نه‌ تنها واکنشی به تحریم‌هاست، بلکه راهی برای بازتعریف مسیر توسعه، تقویت استقلال اقتصادی و افزایش قدرت چانه‌زنی در عرصه بین‌الملل است. با برنامه‌ریزی دقیق، استفاده از ظرفیت‌های داخلی و تعامل هوشمندانه با جهان، می‌توان از دل تهدیدها، فرصت‌هایی بزرگ خلق کرد.