آمادگی برای آخرت

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب» هر روز یک حکمت از نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین علی (ع) را می‌خوانیم.

و من خطبة له (علیه السلام) و هی کلمة جامعة للعِظة و الحکمة:
فَإِنَّ الْغَایَةَ أَمَامَکُمْ وَ إِنَّ وَرَاءَکُمُ السَّاعَةَُ تَحْدُوکُمْ، تَخَفَّفُوا تَلْحَقُوا، فَإِنَّمَا یُنْتَظَرُ بِأَوَلِکُمْ آخِرُکُمْ.

ترجمه:

آخرین منزل، رویاروی شماست و مرگ پشت سرتان. و با آواز خود شما را به پیش می‌راند. سبکبار شوید تا برسید. زیرا آنان که از پیش رفته‌اند چشم به راه شما واپس ماندگان‌اند.

شرح:

این کلام، بخشی از خطبه طولانی‌تر ۱۶۷ است. همین جمله‌ها با تفاوت کمی، ضمن آن خطبه آمده است.
از کلام مرحوم سید رضی، استفاده می‌شود، که امام (علیه السلام) آن را در آغاز خلافت خویش بیان فرموده است، امّا از کتاب مطالب السئول (۱) استفاده می‌شود که این خطبه دنباله خطبه گذشته است و همان مطالب را دنبال می‌کند.
این احتمال نیز وجود دارد که هر سه خطبه، یکجا از امیرمؤمنان علی (علیه السلام) صادر شده و سپس به بخش‌های سه گانه، تقسیم شده است.
به هر حال، این بخش از خطبه – که چند جمله بیش نیست – به گفته سیدرضی، به قدری پرمحتوا و پرمعنا است که با هر کلامی، جز کلام خدا و پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) مقایسه شود، بر آن پیشی می‌گیرد! و راستی که چنین است. این چه فصاحت و بلاغتی است که در جمله‌هایی کوتاه، حقایق چنان بلندی را مطرح می‌کند!
حضرت، نخست، مردم را به مسأله معاد و دادگاه بزرگ عدل الهی متوجّه می‌سازد و از این طریق، آنها را متوجّه مسؤولیت‌های بزرگی که در دوران خلافتش دارند، می‌کند و از هر گونه نفاق و دورویی و کارشکنی و اختلاف، برحذر می‌دارد و می‌فرماید: پایان کار (رستاخیز، قیامت، بهشت و دوزخ) در برابر شما است و عوامل مرگ، پیوسته شما را به پیش می‌راند؛ (فَإِنَّ الْغایَةَ أَمَامَکُمْ، وَ إِنَ وَرَاءَکُمُ السّاعَةَ تَحْدُوکُمْ) (۲).
تعبیر به «اَلْغایَة» (پایان کار) در مورد رستاخیز و بهشت و دوزخ، به خاطر آن است که زندگی این جهان، مقدمه‌ای است برای حیات ابدی در جهان دیگر.
این که می‌فرماید: «در پیش روی شما است»؛ یعنی، شکّ و تردیدی در آن وجود ندارد و هر که باشی و به هر کجا که برسی، سرانجامِ کار تو، آنجا است.
و تعبیر به «الساعة»، به گفته بعضی از شارحان نهج البلاغه، اشاره به قیامت صغرا، یعنی مرگ است.
این که می‌گوید: «پشت سر شما است» به خاطر آن است که عوامل مرگ، پشت سر انسان قرار دارد و انسان را از کودکی به جوانی و از جوانی به پیری و از پیری به پایان زندگی می‌راند.
بعضی نیز گفته‌اند که منظور از «الساعة»، ساعات شب و روز است که گویا، مانند مأموری، پشت سر انسان قرار گرفته و او را به سوی پایان زندگی می‌راند.
این دو تفسیر، تفاوت چندانی با هم ندارد و نتیجه هر دو، یکی است.
با توجه به این که «تَحْدُوکُمْ» از ماده «حدو» به معنای «راندن شتران با آواز مخصوص» است، این نکته به ذهن می‌رسد که گردش شب و روز و ماه و سال، گرچه انسان را به پایان زندگی نزدیک می‌کند، امّا چون آمیخته با زر و زیورها و سرگرمی‌های دنیا است، غافل کننده است.
در واقع، در این جمله کوتاه که در آغاز این کلام آمده، هم سخن از قیامت کبرا است و هم سخن از قیامت صغرا. و توجه به این دو، شنونده را آماده پذیرش سخنی که بعد از آن آمده، می‌کند.
حضرت، سپس این جمله کوتاه، ولی بسیار پرمعنا را بیان می‌فرماید: «سبکبار شوید تا به قافله برسید؛ «تَخَفَفُوا تَلْحَقُوا».
هنگامی که قافله‌ای به راه می‌افتد و گروهی در آن شرکت دارند، با رسیدن به گردنه‌های صعب العبور، گرانباران وامی مانند و از آنجا که قافله، نمی‌تواند برای مدّت طولانی، به خاطر یک نفر یا چند نفر توقّف کند، او را رها کرده، خود می‌روند. چنین کسی، طعمه خوبی برای دزدان و راهزنان یا گرگان بیابان است، ولی آنها که سبکبارند، در پیشاپیش قافله حرکت می‌کنند و زودتر از دیگران به منزل می‌رسند.
انسان‌ها، در زندگی این جهان، مسافرانی هستند که بار سفر بسته، به سوی سرمنزل مقصود (زندگی ابدی پس از مرگ) پیش می‌روند. آنها که بار خود را از متاع دنیا سنگین کنند، در فراز و نشیب زندگی می‌مانند و طعمه شیطان می‌شوند، ولی پارسایان و زاهدان، سبکبال، از تمام فراز و نشیب‌ها بسرعت می‌گذرند و به سعادت جاویدان می‌رسند.
در خطبه ۲۰۴ – همان خطبه‌ای که بارها و بارها «حضرت علی (علیه السلام)» برای اصحابش ایراد می‌فرمود – نیز می‌خوانیم: تَجَهَّزُوا – رَحِمَکُمُ اللهُ – فَقَدْ نُودِیَ فِیکُمْ بِالرَّحیلِ وَ أقِلُّوا العُرْجَةَ عَلَی الدُّنیا… فَإِنَ أَمامَکُمْ عَقَبَةً کَؤُوداً وَ مَنازِلَ مَخُوفَةً مَهُولَةً؛ خدای، شما را رحمت کند! آماده حرکت شدید که ندای رحیل و کوچ کردن، در میان شما داده شده است. علاقه به اقامتِ در دنیا را کم کنید… که گردنه‌های سخت و دشوار و منزلگاه‌های خوفناک در پیش دارید.
بعضی از شارحان نهج البلاغه، انسان‌ها را به مسافرانی تشبیه کرده‌اند که در یک سفر دریایی، گرفتار گرداب‌ها و امواج کوه پیکر می‌شوند که اگر کشتی خود را سبک نکنند، غرق شدن آنها حتمی است.
او می‌گوید: «گرداب»، امواج زندگی این دنیا است و «کشتی» قلب انسان است و «حبّ دنیا» آن را سنگین کرده، آماده غرق شدن می‌کند. (۳) 
حضرت دستور بالا را با این جمله تکمیل می‌فرماید: پیشینیان را برای رسیدن بازماندگان، نگه داشتند؛ «فَإِنَّما یُنْتَظَرُ بِأَوَلِکُمْ آخِرُکُمْ».
این جمله، اشاره به این دارد که مجموعه جهان بشریّت، در حکم قافله واحدی است که گروهی در پیشاپیش آن در حرکت بوده‌اند و گروهی در وسط و گروهی در آخر این قافله‌اند و همه، یک مسیر را طی می‌کنند و برای رستاخیز بزرگ به هم ملحق می‌شوند.
به تعبیر دیگر، قانون مرگ، استثنا بردار نیست و به یقین، در سرنوشت همه انسان‌ها، رقم زده شده است. بنابراین سرنوشت پیشینیان، هشداری برای بازماندگان و پیام روشنی برای همه انسان‌ها است.

انتهای خبر/