بی‌کفایتی پهلوی؛ زمینه‌ساز اشغال ایران

به گزارش خبرنگار گروه سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب» حجت‌الاسلام مهدی مهدوی‌‌اطهر در یادداشتی به‌مناسبت اشغال ایران توسط متفقین نوشت: در سوم شهریور ۱۳۲۰، با وجود اعلام بی‌طرفی در جنگ جهانی دوم، توسط نیروهای متفقین اشغال شد. اتفاقی ننگین و دردناک در تاریخ ایران رقم خورد.

در این سال، ایران شاهد اشغال توسط جبهه متفقین در جریان جنگ جهانی دوم بود. اشغال ایران باعث سقوط رضاشاه و تبعید او به جزیره موریس شد و محمدرضا پهلوی به سلطنت رسید. 

علت اصلی این واقعه، ضعف حاکمیت و خیانت نظامیان آن زمان، به‌ویژه ارتشی‌ها، بود. این واقعه تأثیرات عمیقی بر استقلال سیاسی ایران گذاشت و زمینه‌ساز تحولات مهمی در تاریخ معاصر کشور شد.

اگر بخواهیم دقیق‌تر بررسی کنیم، باید گفت حاکمیت برای هر کشور مانند اکسیژن برای بدن است. حاکمیت یعنی اقتدار عالی؛ یعنی حاکمان باید آن‌قدر قدرت و توان داشته باشند که بتوانند در برابر دشمنان و حملات خارجی مقاومت کنند. در زمان رضاخان، ایران فاقد چنین اقتداری بود و همین ضعف موجب شد که شاه ایران را تغییر دهند.

جبهه متفقین، متشکل از انگلستان، آمریکا و شوروی، نمی‌توانست اعلام بی‌طرفی شاه ایران را تحمل کند. باید توجه داشت که اعلام بی‌طرفی زمانی معنا دارد که کشور اعلام‌کننده از قدرتی در نظام بین‌الملل برخوردار باشد. ایران در آن زمان چنین جایگاهی نداشت و به همین دلیل، متفقین هیچ توجهی به بی‌طرفی ایران نکردند. ایران، خواسته یا ناخواسته، به مستعمره انگلستان و آمریکا تبدیل شده بود.

این اشغال را می‌توان اولین حمله آمریکا به ایران دانست. تا امروز، چهار حمله مستقیم یا غیرمستقیم از سوی آمریکا به ایران صورت گرفته است؛ اشغال ایران در سوم شهریور ۱۳۲۰ ، کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران با دخالت مستقیم آمریکا و جنگ تحمیلی ۱۲ روزه اخیر توسط رژیم صهیونیستی و آمریکا از جمله این حمله‌ها و تجاوزها است.

در حمله اول، رضا شاه مجبور به استعفا شد و محمدرضا شاه جایگزین او شد. این اشغال نتیجه عدم همراهی مردم، خیانت نظامیان و بی‌عرضگی رژیم پهلوی بود. وظیفه اولیه حاکمان هر کشور، حفظ استقلال و اقتدار ملی است. اما در سوم شهریور، کوچک‌ترین مقاومتی از سوی ارتش و حکومت دیده نشد.

ارتش، که باید حافظ ملت و سرزمین باشد، در آن زمان وابسته و نفوذپذیر بود. انگلیسی‌ها در ارتش نفوذ داشتند و خیانت در میان افسران بالا بود. مردم نیز دل خوشی از رژیم نداشتند و از رضا شاه ناراضی بودند. اشرف پهلوی در خاطراتش به‌وضوح بیان می‌کند که علت اشغال ایران، عدم همراهی مردم با حکومت بود.

برای دستیابی به استقلال، هر حکومت نیازمند سه عنصر اساسی اتحاد مردم و همراهی آنان با حکومت، مسئولان مقتدر و شجاع و نیروهای نظامی وفادار، آموزش‌دیده و متعهد است‌. در سوم شهریور، هیچ‌یک از این عناصر در ایران وجود نداشت. ارتشی‌ها از ترس انگلستان و آمریکا وظایف خود را انجام ندادند. آنان می‌دانستند رضاخان مهره انگلستان است و افسران ارشد ارتش نیز انگلیسی بودند. مردم نیز به‌دلیل قحطی، کشتارها و ظلم‌های پادشاهان، همراهی نکردند. دولت و رضاخان نیز فاقد شجاعت و توان مقابله با قدرت‌های نظامی بودند.

اگر مقایسه‌ای با وضعیت امروز داشته باشیم، می‌بینیم که اکنون ایران توان مقاومت و مقابله دارد. در دو جنگ اخیر، یعنی جنگ تحمیلی عراق و جنگ ۱۲ روزه اخیر، شاهد حضور پررنگ مردم، همراهی با مسئولان و اقتدار نیروهای نظامی هستیم. ملت ایران در این نبردها پیروز شد و فشار از دوش مردم برداشته شد. یکی از افتخارات امروز ما، اتحاد ملت، نیروهای مسلح قدرتمند و مسئولان خدوم و شجاع در جمهوری اسلامی است.

نباید فراموش کنیم که این اقتدار و شجاعت، نتیجه هدایت مقام معظم رهبری و میراث امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) است. این تفاوت بنیادین میان جمهوری اسلامی و رژیم پهلوی است؛ حقیقت اقتدار را امروز در ایران می‌بینیم، نه در دوران گذشته.