اصلاحات ارضی ضربه بزرگی به کشاورزی ایران زد

علی مقدسی در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار گروه سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب» گفت: رژیم پهلوی در طول سلطنت خود با سرکوب گسترده قیام‌های مردمی چهره‌ خشن از حکومت پهلوی در تاریخ به‌جا گذاشت. نمونه شاخص آن، قیام مسجد گوهرشاد بود که با گلوله‌باران مردم بی‌دفاع همراه شد. همچنین قیام ۱۷ شهریور و کشتار میدان ژاله، نقطه‌ای سیاه در کارنامه سرکوب‌های پهلوی محسوب می‌شود.

وی افزود: این جنایت‌ها تنها به اعتراضات محدود نماند. پهلوی‌ها در سرکوب عشایر نیز از خشونت شدید استفاده کردند و با زور اسلحه، مقاومت‌های محلی را در هم شکستند. این اقدامات با هدف تثبیت سلطنت و جلوگیری از رشد حرکت‌های عدالت‌خواهانه و اسلامی صورت گرفت. بسیاری از مردم در این حوادث کشته یا مجروح شدند.

رئیس دانشگاه فرهنگیان استان مرکزی بیان کرد: مخالفان رژیم پهلوی نه تنها در میدان‌های قیام، بلکه در بازداشتگاه‌ها نیز قربانی شدند. ساواک، به‌عنوان نماد استبداد این رژیم، مأموریت داشت هرگونه صدای مخالف را در نطفه خفه کند. بسیاری از آزادی‌خواهان و مذهبی‌ها در شکنجه‌گاه‌های ساواک با روش‌های غیرانسانی از بین رفتند و یا سال‌ها در زندان ماندند.

مقدسی عنوان کرد: این فضای سرکوب باعث شد که مردم ایران به‌تدریج به ضرورت قیام سراسری و انقلاب اسلامی پی ببرند. اقدامات خشن پهلوی، نه تنها ثبات ایجاد نکرد بلکه آتش خشم عمومی را شعله‌ورتر ساخت. همین زمینه، منجر به انسجام بیشتر گروه‌های مذهبی و ملی در مبارزه علیه این رژیم شد.

 هویت‌زدایی فرهنگی و ترویج ابتذال غربی

وی افزود: یکی از برجسته‌ترین جنایت‌های خاندان پهلوی تلاش برای اسلام‌زدایی و هویت‌زدایی فرهنگی بود. رضاخان با سیاست کشف حجاب اجباری، پوشش سنتی و اسلامی زنان ایرانی را هدف قرار داد. این اقدام با مخالفت‌های گسترده مردمی همراه شد اما رژیم پهلوی برای تغییر هویت جامعه، این سیاست را به‌زور پیش برد.

رئیس دانشگاه فرهنگیان استان مرکزی تصریح کرد: علاوه بر کشف حجاب، رضاخان و پس از او محمدرضا پهلوی، به تحمیل لباس متحدالشکل روی آوردند تا نمادهای پوشش ایرانی-اسلامی را حذف کنند. این سیاست‌ها نوعی تقلید کورکورانه از غرب بود. خانواده پهلوی تصور می‌کردند با این تغییرات می‌توانند ایران را مدرن نشان دهند، در حالی‌که نتیجه‌ای جز تحقیر هویت ملی به‌دنبال نداشت.

مقدسی اظهار کرد: در حوزه فرهنگی، سینمای فارسی و برنامه‌های مبتذل رسانه‌ای، ابزاری برای ترویج سبک زندگی غربی بودند. ترویج ابتذال اخلاقی و بی‌بندوباری از طریق رسانه‌های وابسته، شکاف‌های اجتماعی را عمیق‌تر کرد. تلاش رژیم پهلوی این بود که فرهنگ اسلامی-ایرانی را کنار بگذارد و الگویی وارداتی را جایگزین کند.

وی افزود: این سیاست‌ها تبعات بلندمدت داشتند. امروز نیز برخی از مشکلات اجتماعی در حوزه عفاف و حجاب ریشه در همان اقدامات دارند. نسل‌هایی که در دوران پهلوی با تبلیغ بی‌حجابی و غرب‌گرایی رشد یافتند، بخشی از چالش‌های فرهنگی دهه‌های بعد را رقم زدند و آثار آن همچنان در جامعه قابل مشاهده است.

 تخریب کشاورزی و وابستگی اقتصادی

رئیس دانشگاه فرهنگیان استان مرکزی گفت: از دیگر جنایت‌های پهلوی، سیاست‌های اقتصادی ویرانگر به‌ویژه در حوزه کشاورزی بود. اصلاحات ارضی که با تبلیغات فراوان اجرا شد، در عمل ضربه‌ای مهلک به کشاورزی ایران وارد کرد. کشور از صادرکننده محصولات استراتژیک همچون گندم، به واردکننده این کالاها تبدیل شد و امنیت غذایی ایرانیان آسیب جدی دید.

مقدسی بیان کرد: ادعای رژیم این بود که با اجرای اصلاحات ارضی، روستاییان توانمند خواهند شد و اقتصاد کشاورزی رونق می‌گیرد. اما در عمل، این روند باعث شد زمین‌های کوچک و کم‌بازده در دست کشاورزان قرار گیرد و بسیاری از آنان به حاشیه شهرها مهاجرت کنند. این اتفاق یکی از عوامل رشد حاشیه‌نشینی شد.

وی افزود: پهلوی‌ها امیدوار بودند که با حذف مالکان بزرگ، سرمایه‌های آنان به سمت صنعت هدایت شود. اما این سرمایه‌ها عمدتاً به سمت حوزه‌های خدماتی رفت و اقتصاد ایران به‌جای تولید، به مصرف‌گرایی کشیده شد. نتیجه آن، ایجاد اقتصادی وابسته و آسیب‌پذیر بود که توان رقابت نداشت.

رئیس دانشگاه فرهنگیان استان مرکزی گفت: این سیاست‌های ناکارآمد باعث شد حتی پس از سقوط پهلوی، کشور مدت‌ها با تبعات آن دست‌ و پنجه نرم کند. در دوران جنگ تحمیلی، فقدان زیرساخت‌های مستقل کشاورزی و صنعتی، ایران را با مشکلات فراوانی مواجه کرد. آثار آن سیاست‌ها هنوز در بخش‌هایی از اقتصاد ایران مشهود است.

 وابستگی سیاسی و واگذاری منابع ملی

مقدسی عنوان کرد: یکی دیگر از جنایت‌های بزرگ پهلوی، وابستگی عمیق به قدرت‌های استعماری به‌ویژه آمریکا و انگلیس بود. خاندان پهلوی بخش بزرگی از منابع ملی ایران را در قالب امتیازات نفتی و اقتصادی به بیگانگان واگذار کرد. این وابستگی باعث شد ایران استقلال سیاسی خود را از دست بدهد.

وی افزود: در دوره محمدرضا شاه، ارتش ایران به ظاهر یکی از مجهزترین ارتش‌های منطقه بود، اما فرماندهی آن عملاً در اختیار مستشاران غربی قرار داشت. بدون حضور آنان، ارتش توان عملیاتی نداشت. این وابستگی به‌حدی بود که حتی سلاح‌های خریداری‌شده از آمریکا با اجازه واشنگتن در سایر جنگ‌ها به‌کار می‌رفت.

رئیس دانشگاه فرهنگیان استان مرکزی تصریح کرد: نمونه بارز آن استفاده آمریکایی‌ها از تجهیزات ایرانی در جنگ ویتنام بود. این موضوع نشان داد که خریدهای نظامی ایران، صرفاً ابزار وابستگی بیشتر به غرب بوده و هیچ استقلالی برای کشور ایجاد نکرده است. مردم ایران این وضعیت را نوعی خیانت به منافع ملی می‌دانستند.

مقدسی اظهار کرد: این سیاست‌ها در نهایت به شکل‌گیری نفرت عمومی علیه خاندان پهلوی منجر شد. انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ در حقیقت پاسخی به همین سلسله خیانت‌ها بود. ملت ایران با شعار «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» نشان داد که دیگر حاضر به تحمل سلطه خارجی و وابستگی سیاسی نیست.

وی افزود: جنایت‌های خاندان پهلوی محدود به یک حوزه خاص نبود؛ از سرکوب قیام‌های مردمی و شکنجه مخالفان گرفته تا هویت‌زدایی فرهنگی، تخریب اقتصاد و وابستگی به قدرت‌های استعماری، همه نشان‌دهنده حکومتی سرکوبگر و وابسته بود.

رئیس دانشگاه فرهنگیان استان مرکزی گفت: مهم‌ترین خیانت این خاندان اما اسلام‌زدایی و ترویج فرهنگ غربی بود که آثار مخرب آن هنوز هم در جامعه ایران وجود دارد. این سیاست‌ها علاوه بر تغییر سبک زندگی بخشی از جامعه، زمینه‌ساز چالش‌های فرهنگی و اجتماعی دهه‌های بعد شدند.

مقدسی در پایان گفت: از سوی دیگر، تبعات اقتصادی تصمیمات پهلوی‌ها نیز هنوز گریبان‌گیر کشور است. کشاورزی نابودشده، اقتصاد مصرف‌گرا و صنعتی وابسته، میراثی تلخ از دوره پهلوی بود. ایران برای سال‌ها مجبور شد هزینه‌های این سیاست‌ها را بپردازد و با مشکلات ناشی از آن مقابله کند.

انتهای خبر/