قلب تپنده‌ تولید

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب» حسین معافی مدرس دانشگاه و فعال رسانه‌ای در یادداشتی به‌مناسبت هفته کار و کارگر نوشت: نام‌گذاری ۱۱ اردیبهشت به‌عنوان روز کارگر، نه تنها فرصتی برای بزرگداشت تلاش این قشر زحمت‌کش است، بلکه یادآوری اهمیت نقش آن‌ها در شکل‌گیری تمدن انسانی و اقتصادی نیز هست. این روز، بهانه‌ای برای تأمل در ارزش و جایگاه نیروی کار در ساختار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع است.

این یادداشت به بررسی کارگر؛ از تاریخ گذشته تا امروز می‌پردازد که از ابتدای تاریخ تمدن، مفهوم کار و تلاش برای تأمین معاش، با زندگی بشر عجین شده است. در دوران باستان، کار بدنی و دستی بخش بزرگی از ساختار اقتصادی را تشکیل می‌داد. با انقلاب صنعتی در قرن ۱۸، طبقه‌ کارگر به‌صورت گسترده‌ شکل گرفت و با ورود به دنیای مدرن، کارگران به نماد اصلی تولید و رشد اقتصادی تبدیل شدند. آن‌ها با ایستادگی، اعتراض و مطالبه‌گری، حقوق اولیه‌ای مانند ساعت‌کاری منصفانه، بیمه، مرخصی و امنیت شغلی را به‌دست آوردند.

در ایران نیز از دوران پیشاصنعتی تا امروز، کارگران در عرصه‌های کشاورزی، صنایع دستی، صنعت، خدمات و فناوری، همیشه ستون فقرات جامعه بوده‌اند. با رشد شهرنشینی و توسعه صنعتی، نقش آن‌ها در تعیین مسیر اقتصادی کشور، پررنگ‌تر شده و اهمیت حمایت از حقوق و شأن اجتماعی آن‌ها دوچندان شده است. تلاش برای بهبود وضعیت کارگران در ایران از دوران مشروطه تا به امروز، یکی از محورهای اساسی گفتمان عدالت اجتماعی و اقتصادی بوده است.

یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های توسعه‌یافتگی کشورها، میزان بهره‌وری و کیفیت نیروی انسانی آن‌هاست. در این میان، کارگران به‌عنوان بازوان اجرایی برنامه‌های تولیدی، صنعتی و خدماتی، بیشترین تأثیر را در رشد اقتصادی مانند افزایش بهره‌وری، ایجاد اشتغال، تقویت اقتصاد مقاومتی، افزایش صادرات غیرنفتی، ایجاد نوآوری و تحول صنعتی پایدار دارند.

با وجود نقش مهم و حیاتی کارگران، این قشر با مشکلات متعددی دست‌ و پنجه نرم می‌کند که رفع آن‌ها نیازمند عزم جدی دولت، کارفرمایان و جامعه است:

دستمزد ناکافی: یکی از اصلی‌ترین مشکلات کارگران، پایین بودن سطح حقوق در مقایسه با هزینه‌های زندگی است. این موضوع به‌ویژه در شرایط تورمی، فشار زیادی به خانواده‌های کارگری وارد می‌کند. شکاف میان حداقل دستمزد و خط فقر، چالشی بزرگ برای معیشت کارگران است.

نبود امنیت شغلی: قراردادهای موقت، عدم بیمه و نبود حمایت‌های قانونی کافی باعث می‌شود کارگر در شرایط ناامن کاری قرار گیرد. این ناامنی روانی و مالی، بهره‌وری را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

فرسودگی شغلی و نبود رفاه: کارهای سخت و طاقت‌فرسا بدون امکانات مناسب رفاهی، آسیب‌های جسمی و روانی به همراه دارد. بسیاری از کارگران از بیماری‌های مزمن ناشی از شرایط نامطلوب کاری رنج می‌برند.

ضعف در آموزش‌های مهارتی: نداشتن فرصت کافی برای آموزش‌های به‌روز و مهارت‌های تخصصی، مانع ارتقای جایگاه شغلی کارگران می‌شود. بدون مهارت‌آموزی مستمر، نیروی کار در برابر تحولات تکنولوژیکی آسیب‌پذیر می‌ماند.

نابرابری جنسیتی در بازار کار: زنان کارگر با چالش‌های مضاعفی همچون دستمزد پایین‌تر، فرصت‌های شغلی کمتر و عدم امنیت شغلی روبه‌رو هستند. حمایت از اشتغال زنان، لازمه‌ی توسعه پایدار است.

قدردانی از کارگران، تنها در حد شعار نباید باقی بماند. تکریم واقعی آن‌ها مستلزم اقدامات ملموس در زمینه‌های مختلف است.

تدوین قوانین حمایتی: باید قوانین کار با رویکرد عدالت اجتماعی بازنگری شده و ضمانت اجرایی قوی‌تری برای حقوق کارگران فراهم شود. قوانین باید منافع کارگر، کارفرما و دولت را متوازن در نظر بگیرند.

ارتقای فرهنگ عمومی: باید از طریق رسانه‌ها، آموزش و فضای مجازی، فرهنگ احترام به کار و کارگر را نهادینه کرد. جامعه‌ای که کارگر را تکریم نمی‌کند، نمی‌تواند به پیشرفت پایدار برسد. کار فرهنگی، مکمل سیاست‌گذاری‌های اجرایی است.

سرمایه‌گذاری در منابع انسانی: دولت و کارفرمایان باید نیروی کار را به چشم سرمایه‌ای ارزشمند نگاه کنند و در آموزش، سلامت، بیمه و رفاه آن‌ها سرمایه‌گذاری کنند. کارفرمایی که به منابع انسانی خود اهمیت می‌دهد، در بلندمدت موفق‌تر خواهد بود.

ایجاد فضای گفت‌وگوی اجتماعی: برای بهبود شرایط کارگران، نیاز به گفت‌وگوی مستمر میان دولت، کارفرمایان و تشکل‌های کارگری است. این مشارکت می‌تواند در طراحی راهکارهای عملی و پایدار بسیار مؤثر باشد.

کارگران، قلب تپنده‌ی اقتصاد و نماد تلاش بی‌وقفه برای زندگی بهترند. بدون حضور پررنگ، مسئولانه و فعال این قشر شریف، هیچ برنامه‌ای برای توسعه اقتصادی و اجتماعی به نتیجه نخواهد رسید. روز کارگر، تنها یک مناسبت تقویمی نیست؛ فرصتی است برای بازاندیشی در نحوه مواجهه با کسانی که بی‌ادعا، چراغ تولید و زندگی را روشن نگه داشته‌اند. پاسداشت این روز باید در سیاست‌ها، قوانین، رسانه‌ها و مهم‌تر از همه در نگاه ما به کار و کارگر تجلی یابد.

در نهایت، اگر بخواهیم آینده‌ای روشن، پیشرفته و سرشار از عدالت را ترسیم کنیم، باید کارگر را نه صرفاً نیرویی برای انجام کارهای فیزیکی، بلکه عنصری اندیشمند، خلاق و تعیین‌کننده در فرآیند توسعه بدانیم. تکریم کارگر، نه فقط ادای دین به گذشته، بلکه سرمایه‌گذاری برای آینده‌ای بهتر است.